LUPUS BAN ĐỎ

Trong đợt đi công tác xã hội vừa rồi của mình, mình gặp phải một trường hợp của chị Vinh ở Tuy An, Phú Yên. Chị mặc một căn bệnh có thể không lạ nhưng đây là lần đầu tiên mình nghe thấy. Đó là Lupus ban đỏ. Sau khi mấy anh chị trong đoàn giới thiệu mình là sinh viên y, mình thật sự rất xấu hổ khi hoàn toàn mù tịt về căn bệnh này. Ngay khi trở về nhà, mình lập tức tra cứu về nó. Hy vọng các bạn sẽ có thêm những thông tin bổ ích


LUPUS BAN ĐỎ
lupus ban đỏ hệ thống, hay còn được gọi tắt là lupus (SLE- systemic lupus erythematosus), là một bệnh tự miễn trong đó hệ thống miễn dich của con người tấn công chính những cơ quan và các tế bào của cơ thể, làm chúng bị tổn thương và rối loạn chức năng.
Lupus được gọi là bệnh đa hệ thống vì nó có thể ảnh hưởng lên nhiều cơ quan và các mô khác nhau trong cơ thể. Một số bệnh nhân bị lupus ở mức độ nhẹ, họ chỉ cần điều trị với một số loại thuốc đơn giản nhưng cũng có những bệnh nhân có thể bệnh rất nặng và ảnh hưởng đến tính mạng. Lupus thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới và thường gặp nhất ở lứa tuổi sau dậy thì vì một nguyên nhân nào đó chưa được biết rõ.
Lupus là một bệnh mạn tính, được đặc trưng bởi những đợt giảm nhẹ hoặc thoái lui và những đợt bùng phát trở lại. Ngày nay, bệnh lupus có tiên lượng tốt hơn vì bệnh được hiểu rõ hơn, và có những xét nghiệm giúp chẩn đoán và điều trị sớm hơn cùng với những thuốc có hiệu quả và an toàn hơn trước đây.
NGUYÊN NHÂN
Tính chất di truyền
Cững như những bệnh tự miễn khác, có một số loại lupus cũng mang tính di truyền. Những trẻ sinh đôi cùng trứng có nguy cơ bị lupus cao gấp 3 đến 8 lần so với những trẻ sinh đôi khác trứng. Ngoài ra, những người có cùng huyết thống ở thế hệ đầu tiên (gồm ba, mẹ, anh, chị và em ruột) với người bệnh lupus có nguy cơ bị bệnh tăng lên từ 8 đến 9 lần so với người bình thường.
Những yếu tố môi trường
Mặc dù một trẻ sinh đôi cùng trứng dễ bị lupus hơn nếu như trẻ còn lại bị lupus, nhưng khả năng tiến triển thành bệnh của bé không phải là 100%. Mặc dù hai bộ gen gần như giống hệt nhau tạo ra hai trẻ sinh đôi giống hệt nhau nhưng khả năng phát triển thành bệnh của trẻ nếu như bé có anh/chị/em sinh đôi đã bị bệnh chỉ nằm trong khoảng từ 30-50% hoặc thấp hơn. Điều này cho thấy các yếu tố môi trường có thể giúp xác định được một người có bị lupus hay không. Ngoài yếu tố ngẫu nhiên, một số yếu tố như thuốc, độc chất và chế độ ăn cũng có thể liên quan đến sự phát triển của bệnh. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (tia cực tím) là một yếu tố môi trường có thể làm nặng thêm tình trạng nổi ban ở những bệnh nhân lupus và đôi khi thúc đẩy những đợt bùng phát của bệnh.
Các loại thuốc thúc đẩy
Trước đây, những loại thuốc thường chịu trách nhiệm nhiều nhất trong việc thúc đẩy sự phát triển của bệnh lupus bao gồm procainamide (Procanbid), hydralazine (Apresoline) và isoniazid (Laniazid). Tuy nhiên, một số thuốc mới cũng có ảnh hưởng đến bệnh, chẳng hạn như những tác nhân sinh học dùng để điều trị bệnh viêm khớp mạn tính, etanercept (Enbrel), infliximab (Remicade), adalimumab (Humira). Thông thường, bệnh lupus gây ra bởi thuốc có thể thoái lui sau khi ngưng sử dụng các thuốc nói trên.
Thai kỳ và kinh nguyệt
Nhiều phụ nữ bị lupus nhận thấy những triệu chứng của họ sẽ trở nên nặng hơn sau khi trứng rụng và đỡ hơn khi bắt đầu một chu kỳ kinh nguyệt mới. Estrogen được cho là thủ phạm làm cho tình trạng bệnh trở nên nặng hơn, hiện nay vấn đề này đang được nghiên cứu. Do đó những người phụ nữ bị lupus đang sử dụng thuốc ngừa thai được khuyên nên sử dụng loại có liều estrogen thấp hoặc hoàn toàn không có estrogen.
TRIỆU CHỨNG
Trong giai đoạn khởi phát của bệnh, triệu chứng thường rất mơ hồ, không đặc hiệu, do đó làm cho việc chẩn đoán bệnh trở nên khó khăn. Triệu chứng ban đầu thường gặp nhất là mêt mỏi, sốt và đau cơ và khớp. Chúng được gọi là "hội chứng tương tự cúm".
• Mệt mỏi thường gặp nhất và gây cho bệnh nhân khó chịu nhất. Triệu chứng này cũng thường là triệu chứng duy nhất còn lại sau khi đã điều trị đợt cấp. Đợt cấp là một đợt gia tăng các triệu chứng một cách cấp tính của bệnh.
• Sốt trong đợt cấp thường là nhẹ, không quá 38,9oC. Nếu bệnh nhân sốt cao hơn mức này, nên tìm những nguyên nhân nhiễm trùng gây sốt. Tuy nhiên, bất kỳ hiện tượng sốt nào xảy ra ở bệnh nhân lupus cũng nên được xem là dấu hiệu của nhiễm trùng cho đến khi tìm ra bằng chứng loại trừ được điều đó.
• Đau cơ và khớp kèm hoặc không kèm theo sưng khớp rất thường gặp trong giai đoạn khởi phát của bệnh và những lần tái phát về sau.
Lupus là một bệnh đa hệ thống nhưng có một số cơ quan thường bị ảnh hưởng nhiều hơn những cơ quan khác:
• Hệ cơ xương khớp: Trong bệnh lupus,đau khớp thường gặp hơn sưng khớp. Sưng khớp thường đối xứng hai bên cơ thể và không gây tổn thương khớp. Những khớp thường bị nhất là các khớp ở bàn tay, cổ tay và khớp gối. Bệnh nhân lupus, đặc biệt là những người phải sử dụng corticoid liều cao, có thể một số dạng tổn thương khớp do giảm máu nuôi gây chết các xương trong khớp. Tình trạng này được gọi là hoại tử vô mạch và thường gặp nhất ở các khớp háng và khớp gối. Thỉnh thoảng một số cơ có thể bị viêm và rất đau, làm cho bệnh nhân trở nên yếu ớt và mệt mỏi hơn.
• Da và tóc: Những triệu chứng ở da gặp trên 90% bệnh nhân bị lupus và thường gặp ở người Mỹ da trắng hơn người Mỹ gốc Phi. Dạng ban kinh điển trong lupus thường có màu đỏ và mọc ở hai bên má (hồng ban hình cánh bướm), xuất hiện khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, tuy nhiên ngoài dạng kinh điển kể trên cũng có rất nhiều loại ban khác nhau có thể xuất hiện trong bệnh lupus. Ban dạng đĩa là những mảng da đỏ, bong vẩy và có thể để lại sẹo. Dạng ban này thường mọc ở mặt và da dầu nên có thể gây rụng tóc. Triệu chứng này thường gặp ở những bệnh nhân Mỹ gốc Phi. Đôi khi ban dạng đĩa cũng có thể gặp ở những bệnh lý về da không liên quan đến bệnh hệ thống. Rụng tóc có thể xuất hiện trong đợt bùng phát của bệnh thậm chí có thể không xảy ra kèm với triệu chứng nổi ban ở da đầu. Trong trường hợp này, tóc sẽ mọc lại sau khi đã điều trị làm lui đợt bùng phát. Tóc cũng có thể rụng khi sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch.

Hồng ban hình cánh bướm

Ban dạng đĩa
• Thận: Những triệu chứng của thận thường gặp ở hơn 50% bệnh nhân bị lupus. Bệnh thận nặng thường cần phải sử dụng liệu pháp ức chế miễn dịch để điều trị. Tất cả những bệnh nhân bị lupus ban đỏ mới được phát hiện cần phải được kiểm tra nước tiểu xem có chứa hồng cầu và protein hay không vì viêm thận có thể không có triệu chứng vào những giai đoạn sớm.
• Tim mạch: Viêm màng ngoài tim (túi bao bên ngoài tim) là dạng tổn thương tim thường thấy ở những bệnh nhân lupus. Nó có thể gây đau ngực tương tự như những cơn đau tim. Ngoài ra, có thể hình thành cách mảng sùi ở các van tim gây ra những vấn đề về tim. Xơ vữa động mạch có thể dẫn đến đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim ở những bệnh nhân lupus do phải sử dụng corticoid trong một thời gian dài để điều trị bệnh của mình. Ở một số bệnh nhân lupus, máu động mạch cung cấp cho tay không liên tục do các động mạch bị co thắt, làm cho đầu ngón tay bị tím hay trắng bệch, hiện tượng này được gọi là hội chứng Raynaud. Nó xảy ra khi có những sự kiện tác động lên cảm xúc của bệnh nhân, xuất hiện các cơn đau hay nhiệt độ ngoài trời lạnh.
• Hệ thần kinh: Một số bệnh lý về não và thần kinh, và hội chứng tâm thần cấp tính xuất hiện ở 15% bệnh nhân bị lupus. Những rối loạn thần kinh có thể xảy ra bao gồm co giật, liệt, suy nhược cơ thể nặng, rối loạn tâm thần và đột quỵ. Viêm tủy sống ở bệnh nhân lupus rất nặng hiếm khi xảy ra nhưng có thể dẫn đến liệt. Suy nhược rất thường gặp ở những bệnh nhân lupus. Đôi khi nó trực tiếp do bệnh gây ra, nhưng cũng có thể là do những rối loạn cảm xúc khi phải đối phó với căn bệnh mạn tính này trong một thời gian dài hoặc do tác động của những thuốc được dùng để điều trị bệnh, đặc biệt là prednisone liều cao.
• Phổi: Hơn 50% bệnh nhân bị lupus bị một số dạng bệnh phổi. Viêm màng phổi là bệnh thường gặp nhất. Nó có thể gây ra tình trạng đau ngực, thở nhanh nông, có thể làm nhầm lẫn với tình trạng máu cục trong phổi hay nhiễm trùng phổi. Sự tích tụ dịch ở khoang màng phổi (khoảng trống giữa phổi và thành ngực) cũng có thể xảy ra và được gọi là tràn dịch màng phổi. Viêm phổi cũng có thể gặp ở những bệnh nhân lupus có sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
• Hệ miễn dịch và máu: Khoảng 50% bệnh nhân lupus bị thiếu máu (giảm số lượng hồng cầu) và hơn phân nửa trong số đó bị giảm tiểu cầu và giảm bạch cầu. Giảm tiểu cầu có thể gây chảy máu và thâm tím ở dưới da, nếu nặng hơn có thể gây xuất huyết nội. Một số bệnh nhân lupus có thể dẫn đến tình trạng hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch (gây viêm tĩnh mạch) hoặc động mạch (gây đột quỵ hay những bệnh lý khác). Tình trạng này thường gặp nhất ở những bệnh nhân có một số tự kháng thể trong máu được gọi là các kháng thể kháng phospholipid. Những bệnh nhân này cần phải dùng thuốc tan huyết (thuốc kháng đông) trong một thời gian dài. Những phụ nữ có những tự kháng thể này có nguy cơ cao bị sẩy thai tự phát (không do yếu tố nào tác động).
• Hệ tiêu hóa: Một số bệnh nhân bị những vết loét không đau ở miệng và mũi tại một số thời điểm nào đó của bệnh. Đau bụng trong lupus có thể do viêm màng bụng, nhiễm trùng ruột hoặc do giảm lượng máu đến nuôi ruột do cục máu đông hoặc viêm các mạch máu đến ruột. Nếu bệnh nhân có nhiều dịch tự do trong bụng, lớp dịch này cũng có thể gây nhiễm trùng và đau dữ dội. Viêm gan cũng có thể xảy ra nhưng hiếm gặp.
• Mắt: Mắt hiếm khi bị ảnh hưởng bởi lupus, ngoại trừ võng mạc. Bệnh nhân lupus thường cần phải được khám mắt định kỳ bởi bác sĩ nhãn khoa nếu đang sử dụng thuốc sốt rét chloroquine hoặc hydroxycholoroquine.